Indonesië is een land dat leeft in verscheidenheid, met meer dan 1.100 regionale talen, 714 stammen en zes officiële religies, namelijk de islam, het katholicisme, het protestantisme, het hindoeïsme, het boeddhisme en het confucianisme. Deze verscheidenheid en verschil vereist natuurlijk een gevoel van wederzijds begrip, omdat het anders tot wrijving leidt die soms tot verdeeldheid leidt.
Islam werd de meerderheidsreligie, met het aantal aanhangers in Indonesië dat 88 procent bereikte. Dit betekent echter niet dat de islam alle aspecten van sociaal-politiek leven, land en staat beheerst. Moslims in Indonesië maken zich grote zorgen over de harmonie tussen religieuze gemeenschappen en hebben een hoge tolerantie voor andere religies.
Gedurende deze tijd worden islamitische geleerden beschouwd als zeer instrumenteel in het handhaven van harmonie en diversiteit in Indonesië. Langs de geschiedenis van de stichting van Indonesië worden de geleerden beschouwd als in staat om de eenheid van de Eenheidsstaat van de Republiek Indonesië (NKRI) te handhaven. De bijdrage van de ulama aan het handhaven van eenheid is ook onbetwistbaar. Het is niet verwonderlijk dat president Joko Widodo in zijn toespraak in Haul Majemuk Masyayikh in Pesantren (kostschool) Salafiyah Syafi'iyah Sukorejo, Situbondo, Oost-Java, op zaterdag 3 februari, zei dat het behoud van de diversiteit van Indonesië te danken is aan de rol van de ulama.
De rol van de ulama werd een beslissende factor in verschillende heroïsche gebeurtenissen die leidden tot en na de proclamatie van de Indonesische onafhankelijkheid. Voorafgaand aan de onafhankelijkheidsverklaring, heeft de betrokkenheid van KH Abdul Wahid Hasyim, de stichter van Nahdlatul Ulama, de grootste islamitische organisatie van Indonesië, in het voorbereidingscomité voor Indonesische onafhankelijkheid (PPKI) een belangrijke betekenis bij het handhaven van culturele, etnische en zelfs religieuze diversiteit. Het felle debat over het Jakarta-handvest in die tijd kon goed worden opgelost vanwege de brede islamitische opvattingen, zonder vast te moeten zitten aan de formalisering van religieuze leringen.
Niet alleen dat, na de proclamatie, wanneer veel separatistische bewegingen in verschillende regio's in Indonesië die zich willen scheiden van de Republiek Indonesië, de ulama’s een grote rol spelen bij het handhaven van de eenheid van de natie.
Indonesië is een land van godheid, de mensheid, een gevoel van eenheid, probeert altijd problemen op te lossen door middel van overleg en sociale rechtvaardigheid. Het is de plicht van de Indonesische natie om de staat te houden op basis van Pancasila en de grondwet van 1945. Zoals opgedragen door de grondleggers van het land, die hebben gestreden om te vechten voor de soevereiniteit van de natie en de staat, in het kader van Bhinneka Tunggal Ika.
Dat was het commentaar.
